Voltijd hoogbegaafdheid onderwijs

Stichting ROOBOL zet zich in voor inclusief passend onderwijs voor alle kinderen. Het is onze missie om het beste uit alle leerlingen te halen. Deze missie wordt gerealiseerd middels het strategisch beleid, welke ook te vinden is op de website van stichting ROOBOL.

In eerste instantie is het onze missie om voor iedere leerling een goed passend onderwijsaanbod te realiseren binnen het reguliere onderwijs, zodat leerlingen binnen hun eigen omgeving naar school kunnen. Wanneer echter blijkt dat dit aanbod ontoereikend is en de school na verschillende interventies niet in staat is gebleken het beste uit deze leerling te halen kan het voltijd hoogbegaafdheidsonderwijs (VHB) een oplossing zijn. Daarom zijn er binnen onze stichting twee scholen die een specifiek aanbod en expertise hebben voor hoogbegaafde kinderen, namelijk It Skriuwboerd in Surhuisterveen en de Burgerschool in Dokkum. Daar waar het kan, leren deze leerlingen samen met de leerlingen in het reguliere onderwijs en daar waar het nodig is, leren ze apart in hun eigen VHB groep. We werken met het VHB vanaf groep 3, onder de voorwaarde dat de leerling voldoende zelfstandig is en kan lezen (E3 behaald). Uitgangspunt hierbij is dat de leerlingen het onderwijs volgen op school. Het onderwijs in onze scholen moet uiteindelijk leiden tot:

  • Kinderen die vertrouwen hebben in zichzelf, doorzetten en lef tonen.
  • Veerkrachtige kinderen die zelf keuzes durven maken en de moed tonen om hiervoor uit te komen.
  • Kinderen die respect hebben voor zichzelf, voor de mensen om hen heen en voor de wereld.
  • Kinderen die waardevolle kennis tot zich hebben genomen en hier kritisch naar kunnen kijken. Hierbij gaat het zowel om kennis t.a.v. de kerndoelen alsook om kennis t.a.v. eigen interesses van het kind.
  • Kinderen die beschikken over onderzoekende vaardigheden en creatief, kritisch, reflectief en analytisch kunnen denken. 
  • Kinderen die boven zichzelf uitstijgen.

Wat is onze kijk op (hoog)begaafdheid?

Er zijn door de tijd verschillende modellen ontwikkeld die aanduiden wat hoogbegaafdheid is. Bij ROOBOL gaan we uit van het model van Mönks & Renzulli. Hieruit blijkt dat de combinatie van intrinsieke motivatie, inzet van creatief vermogen en de intellectuele capaciteit (IQ vanaf 130) in gezamenlijkheid zorgen voor hoogbegaafdheid. De gouden driehoek van school, ouders en vrienden zijn sterk bepalend voor de ontwikkeling van hoogbegaafdheid. In figuur 1 is dit model zichtbaar.

Om hoogbegaafdheid te stimuleren houden we rekening met de kenmerken van hoogbegaafdheid. Het Delphi-model (zie figuur 2) geeft deze kenmerken weer. We passen dit model toe, omdat het nauw aansluit bij onze ervaringen.  ‘Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren’.

De volgende kernmerken zijn nadrukkelijk aanwezig bij een hoogbegaafde:

  • Hoog intelligent (denken)
  • Autonoom (zijn)
  • Hoog sensitief (waarnemen) 
  • Rijkgeschakeerd gevoelsleven (voelen) 
  • Gedreven en nieuwsgierig (willen) 
  • Scheppingsgericht(doen) 

In de interactie met de omgeving is het volgende kenmerkend: 

  • Creatief 
  • Snel 
  • Intens
  • Complex 

Figuur 1. Model Mönks & Renzulli

Figuur 2. Delphi-model hoogbegaafdheid

Wat betekent dit voor onderwijs aan deze kinderen?

De leerlingen hebben belang bij een onderwijsprogramma dat aansluit bij hun zone van naaste ontwikkeling en werk op eigen niveau. Ze hebben behoefte aan eigenaarschap, een compacte en topdown instructie, een gedifferentieerd curriculum dat tegemoetkomt aan het hogere orde denken (en dus uitdaagt) en aansluit bij hun interesse en talent en hen daarmee motiveert. 

Naast het aangepaste curriculum hebben hoogbegaafde leerlingen behoefte om: 

  • Kennis te hebben over hun hoogbegaafdheid. 
  • Iedere dag iets nieuws te leren. 
  • Gepassioneerd te zijn over hun talent, zonder zich daarvoor te hoeven verontschuldigen. 
  • Meer te zijn dan hun talent.
  • Zich goed te mogen voelen over hun prestaties.
  • Fouten te mogen maken.
  • Begeleiding te krijgen bij het ontwikkelen van hun talent. 
  • Om te gaan met gelijkgestemden. 
  • Een verscheidenheid aan vrienden te hebben. 
  • Mee te mogen bepalen welke talenten ze willen ontwikkelen.
  • Niet hoogbegaafd te hoeven zijn ‘in alles’. 
  • (Gifted children’s bill of rights, Siegle, 2017)  

Op basis van diverse onderzoeken hebben Betts & Neihart (1988;2010) een zestal profielen opgesteld die alle zes informatie verschaffen over gedrag, gevoelens en behoeften van verschillende typen begaafde en getalenteerde leerlingen. Uit de profielen blijkt het belang van de psychologische basisbehoeften: relatie, autonomie en competentie. Ook is duidelijk wat de gevolgen zijn wanneer hier niet aan wordt voldaan. Figuur 3 is overgenomen van SLO informatiepunt onderwijs en talentwikkeling.

Figuur 3. Model Betts & Neihart

Om onze missie te kunnen realiseren en hoogbegaafdheid bij deze kinderen te vergroten werken we vanuit de volgende uitgangspunten:

  • Stimuleren van het zijnsluik: persoonlijke ontwikkeling in balans.
  • Stimuleren van het denkluik: stimuleren van creatief, kritisch en analytisch denken.
  • Optimale interactie met de sociale omgeving
  • Professioneel samenwerkend VHB team.

Hieronder volgt een toelichting.

Stimuleren van het zijnsluik: persoonlijke ontwikkeling in balans
Wat de school doet om persoonlijke ontwikkeling te stimuleren is in de eerste plaats het werken vanuit de positieve psychologie en het waarderend werken. Het is van belang dat de school een veilige, positieve en stimulerende plek is waarin kinderen mogen ontdekken waar ze goed in zijn en worden geprikkeld om zichzelf verder uit te dagen. Hierdoor blijven ze niet in hun eigen comfortzone, maar worden ze gestimuleerd om moedig te zijn en nieuwe, onbekende terreinen te verkennen. Om dit te bereiken is er in de klassen actief aandacht voor de vreedzame school, groeigerichte mindset en de positieve psychologie. Daarnaast houden leerkrachten individuele coachingsgesprekken of coachingsgesprekken in kleine groepjes. Hier staan talenten, leerdoelen, executieve vaardigheden en de ontwikkeling van metacognitie centraal. Het vraagt van leerkrachten een coachende, positieve en geduldige houding.
Om kinderen te stimuleren hun eigen mening verder te ontwikkelen en uit te durven komen voor hun denkwijzen wordt er klassikaal of in kleine groepjes gedebatteerd, wordt er gefilosofeerd en zijn er groepsgesprekken over uiteenlopende thema’s. Dit alles moet ertoe leiden dat kinderen hun eigen identiteit verder ontwikkelen, zichzelf durven zijn, hierop durven vertrouwen en de moed tonen om hiervoor uit te komen.

Stimuleren van het denkluik: ruimte geven aan creatief, kritisch en analytisch denken
Het is belangrijk dat hoogbegaafde leerlingen worden uitgedaagd. Het is de kunst om voldoende momenten te creëren van leren in flow. Wanneer dit in onvoldoende mate gebeurt, raken zij verveeld, wat kan leiden tot stress en onvoldoende motivatie. Wanneer zij te veel worden geprikkeld om boven hun kunnen te presteren kan dit ook leiden tot stress. Dit proces is zichtbaar in figuur 4. Het vraagt veel afstemming tussen leerkracht, intern begeleider, leerling en ouders om de juiste stof aan te bieden, wat leidt tot leren in flow.

Figuur 4. Flow

Hoogbegaafde leerlingen overzien het grote geheel. Daarom heeft een hoogbegaafde leerling meer baat bij overzicht van dat wat geleerd wordt, de doelen op de langere termijn en waarom het van belang is om dat te leren. We noemen dit top-down leren. Binnen de VHB groepen wordt lesstof vanuit het top-down principe aangeboden.

Daarnaast worden deze kinderen uitgedaagd door te werken vanuit de bovenste treden van de taxonomie van Bloom, zie figuur 5. Dergelijke opdrachten stimuleren het creatieve, kritische en analytische denken. Ook het ontwikkelen van executieve vaardigheden en metacognitieve vaardigheden is belangrijk. Door in de klassen te werken vanuit onderzoekend en ontwerpend leren wordt dit alles actief gestimuleerd. Om deze reden spelen IPC, Blink en Bouwen aan Ambitie een grote rol binnen het programma van het VHB. Ook de coachingsgesprekken zijn belangrijk om het reflecterende vermogen van kinderen verder te ontwikkelen. Daarnaast leren kinderen elkaar reflectieve vragen te stellen en elkaar feedback te geven.

Om hoogbegaafd gedrag te stimuleren bieden we binnen het VHB een rijke leeromgeving. Inzet van opdrachten vanuit verschillende invalshoeken met behulp van het model van meervoudige intelligentie stimuleert verschillende delen van de hersengebieden en spreekt verschillende talenten van kinderen aan. Door te zorgen voor een divers aanbod, is er op gezette tijden voor alle kinderen een match met hun talenten en worden ze gestretcht om te groeien in andere talenten. Daarnaast wordt een rijke leeromgeving versterkt door veel open opdrachten, met een hoge mate van complexiteit en ruimte voor eigen inbreng van de kinderen. Hierbij geldt echter wel dat ieder kind een andere beleving heeft bij ‘rijk’. Soms kan een kleine aanpassing op individueel niveau ervoor zorgen dat kinderen enthousiast raken en zich gemotiveerd voelen om aan een opdracht te werken. Dit vraagt creativiteit en flexibiliteit van de leerkracht.

Om zelfsturing en eigenaarschap te stimuleren stellen we samen met de kinderen persoonlijke doelen en hebben zij inbreng in de manier waarop zij deze doelen willen behalen. Kinderen werken vanuit een portfolio waarin zij hun leerproces bijhouden en waarin ze presenteren waar ze trots op zijn wat al gelukt is.

Figuur 5. Model Bloom’s taxonomie

Optimale interactie met de sociale omgeving

Zoals het model van Mönks & Renzulli (figuur 1) aangeeft is het van belang dat er sprake is van samenwerking tussen school, gezin en vrienden. We leren de kinderen samenwerken met de kinderen uit de reguliere groepen en koppelen ze daarnaast aan gelijkgestemden.

Ook zorgt de school voor een optimale samenwerking met ouders. Er zijn contactmomenten gepland waarin leerkrachten en ouders elkaar spreken over de ontwikkeling van het kind. Waar mogelijk is een leerling aanwezig bij deze gesprekken. In deze gesprekken willen we samen met ouders en leerling reflecteren op het leerproces om te komen tot optimale afstemming van de leerbehoeftes van de leerling. Naast de vaste contactmomenten is de drempel laag en staat school altijd open voor gesprekken met ouders. We zijn samen met ouders op zoek naar de juiste balans: enerzijds aanpassing van de leerling, anderzijds aanpassing van de school. Wanneer deze balans in voldoende mate aanwezig is heeft dit een positief effect op de productiviteit en het geluk van de leerling. Figuur 6 geeft weer wat de verschillende effecten zijn wanneer dit wel/ niet in balans is. We willen vanuit vertrouwen samenwerken met ouders en verwachten een coöperatieve houding om samen met ons te onderzoeken wat wel en niet werkt bij deze leerling. Anderzijds mogen ouders erop rekenen dat wij hen actief benaderen wanneer er zorgen zijn.

Naast de samenwerking met de leerling en ouders werken we na toestemming van de ouders samen met de verschillende zorginstellingen die verbonden zijn aan de leerlingen. De school werkt actief samen met zorginstellingen, voor afstemming in aanpak en doelrealisatie.

Figuur 6. Onderwijsaanpassingen HB

Professioneel samenwerkend HB team

Leerlingen hebben de behoefte om gezien, gehoord en begrepen te worden. Dan voelen ze zich serieus genomen en groeit de intrinsieke motivatie en nieuwsgierigheid. Om dit te realiseren werken we in het VHB team met specialistische leerkrachten die geschoold zijn of scholing volgen rondom het thema hoogbegaafdheid. Daarnaast beschikt het VHB-team over een locatieleider en intern begeleider, beide zeer ervaren en gespecialiseerd in hoogbegaafdheid. Zij zijn werkzaam op beide locaties.

Het VHB op It Skriuwboerd en de Burgerschool werken vanuit een gezamenlijke visie. In praktijk kunnen er kleine verschillen zijn in de werkwijze, maar op hoofdlijnen komt het overeen. Om deze gezamenlijkheid te versterken komen de leerkrachten van het VHB een aantal keren per jaar samen voor intervisie en inhoudelijke verdieping.

Naast de onderlinge samenwerking tussen de VHB-afdelingen is er een actieve samenwerking tussen het VHB en het reguliere onderwijs binnen de school. De medewerkers in het VHB team vormen een groep experts, die bijdragen aan de juiste aanpak en het juiste aanbod voor de meer-/ hoogbegaafde leerlingen in het reguliere onderwijs.

De intakeprocedure

Voor het intakegesprek kunnen ouders contact opnemen met onze casemanager. Dit kan telefonisch op 06 554 94 698 of per email naar hb-onderwijs@roobol.frl.

De intakeprocedure omvat de volgende stappen:

  • Ouders vullen het intakeformulier in, dat op de website staat, en sturen dit op naar hb-onderwijs@roobol.frl.
  • Ouders worden samen met de leerling uitgenodigd voor een kennismaking. Tijdens dit gesprek wordt er, naast een rondleiding, samen met het kind en de ouders bekeken wat de ondersteunings- en onderwijsbehoeftes van het kind zijn en wat de beste onderwijsplek zou zijn voor het kind.
  • Wanneer de ouders en de leerling de procedure na dit gesprek graag willen voortzetten dan neemt de casemanager, met toestemming van ouders, contact op met de huidige school.
  • Er zal een intern overleg plaatsvinden binnen ROOBOL, waarna een advies zal volgen, waar en of we aan de behoeften van de leerling kunnen voldoen.
  • De leerling wordt uitgenodigd voor een observatieweek wanneer wij een advies geven voor een setting binnen onze school. Deze observatieweek kan in uitzonderlijke gevallen worden verlengd.
  • Na de observatieweek beslist de school, na intern overleg, over de plaatsing van de leerling. Bij positief advies kan het kind officieel worden ingeschreven middels het inschrijfformulier van de school. 

De volgende richtlijnen zijn leidend bij de aanname van hoogbegaafde leerlingen:

  • Ouders kiezen voor en onderschrijven de visie van ROOBOL en de desbetreffende school, specifiek de visie van onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen.
  • Het is de verwachting dat de leerling zal groeien binnen ons onderwijs, zowel cognitief, sociaal en emotioneel, dit kan zowel binnen de reguliere als in de VHB-setting.
  • Het is de verwachting dat de veiligheid en positieve werksfeer binnen de klas gegarandeerd kan worden en de leerling in staat is het onderwijs op school te volgen.
  • Het is de verwachting dat de leerling niet buitenproportioneel veel begeleiding vraagt.
  • Bij een advies voor het VHB-onderwijs is de rapportage van een IQ onderzoek vereist. Het vaststelde IQ zou 130 of hoger moeten zijn.

Downloads:intake-formulier